“استئومالاسي يا نرمي استخوان، مشابه بيماري راشيتيسم کودکان است. نرمی استخوان یک بیماری است که به رشد استخوان ها مربوط می شود که در نوزادان و خانمها بیشتر دیده می شود که علت اصلی آن کمبود ویتامین D است.
استئومالاسی (osteomalacia) به معنای استخوان های نرم است و در کودکان با نام راشیتیسم یا ریکتز (rickets) شناخته می شود. نرمی استخوان اغلب در اثر کمبود ویتامین D در بدن رخ می دهد.
کمبود ویتامین د باعث نارسایی در معدنی شدن بافت های استخوانی می شود. در سنین بالا، صفحه رشد استخوانی بسته می شود و استئومالاسی بر رشد طولی استخوان های دراز اثری ندارد.”
شیوع استئومالاسی
در زنان به دلیل کمبود ویتامین D و کلسیم، این عارضه بیشتر دیده می شود. در کشور ایران به دلیل خانه نشینی و قالی بافی زنان ایرانی، پوست آنها کمتر در معرض نور خورشید قرار می گیرد، همچنین بارداری های زیاد و کمبود مصرف شیر، سبب شده که پدیده ی اردکی راه رفتن ناشی از نرمی استخوان در زنان ایرانی بیشتر دیده شود.
نداشتن سابقه ی زایمان را یکی از عوامل ابتلا به پوکی استخوان می دانند، ولی باید بدانید بارداری های مکرر و زیاد از حد باعث کمبود ویتامین D می شود که در اثر این کمبود در رسوب کلسیم و فسفر در ماتریکس نسج استخوانی اختلال ایجاد می شود. بیماری نرمی استخوان را بیشتر در افراد زیر مشاهده می کنیم:
* افرادی که خوارک هایشان خالی از شیر است.
* کسانی که کمتر در معرض تابش نور خورشید زندگی می کنند.
* کسانی که دچار اختلال در عمل جذب هستند.
* پس از عمل گاسترکتومی (برداشتن معده).
* نارسایی مزمن کلیه.
* استفاده طولانی از داروهای ضد صرع منجر به نرمی استخوان می گردد.
* استفاده از غذاهایی که کمبود ویتامین دارند.
علل استئومالاسی
بیماری استئومالاسی و نرمى استخوان در بزرگسالی اغلب به علت کمبود کلسیم و ویتامین «د» در بالغین اتفاق می افتد. کمبود کلسیم و ویتامین «د» در رژیم غذایی گیاهخواران و غذاهای کم چرب بخصوص در افراد مسن دیده می شود. ویتامین «د» برای جذب کلسیم از راه گوارش و کلیه الزامی است.
از دیگر علل نرمی استخوان در بزرگسالی عبارتند از:
استئومالاسی یا نرمى استخوان در بزرگسالی در اثر کمبود کلسیم و یا فسفر یا هر دو در استخوان ها نیز به وجود می آید. گاهی کمبود کلسیم و فسفر در اثر کمبود جذب گوارشی آنها می باشد.
• عدم مصرف شیر و لبنیات
• مقاومت نسبت به عمل ویتامین «د»
• فقدان جذب روده ای و گوارشی کلسیم
• بیماری های کلیوی بخصوص نارسایی کلیوی
• مصرف بعضی داروها از جمله داروهای ضد صرع
• بیماری های لوزالمعده
• بعضی عمل های جراحی ممکن است باعث اختلال در جذب کلسیم و نهایتا منجر به نرمی استخوان شوند.
• ناکافی بودن قرار گرفتن کودک در معرض نور خورشید، به خصوص در کودکانی که با شیر مادر تغذیه می شوند.
• تیرگی پوست در شیرخواران
• ضایعات کبدی
• بیماری سلیاک
• اسهال مزمن در کودکان
• بیماری فیبروز سیستیک
• نارس بودن نوزاد
• التهاب روده ای
علائم نرمی استخوان (استئومالاسی)
◊ تقریبا اولین علامت «نرمی استخوان» احساس سستی، بی حالی و ضعف عضلانی همراه با درد استخوان ها می باشد.
◊ شکستگی کاذب و پوک شدن استخوان ها
◊ علائم رادیولوژیک نرمی استخوان به صورت تغییر شکل مهره های ستون فقرات، استخوان لگن، استخوان ران و کتف مشخص می شود که این علائم معمولاً در مراحل پیشرفته بیماری دیده می شوند.
◊ کلسیم خون معمولا پایین است، ولی گاهی ممکن است طبیعی باشد. فسفر خون پایین است و سطح آلکالین فسفاتاز بالا می باشد.
علائم زیر نیز در کودکان دیده می شوند:
♦ ضخیم شدن استخوان مچ دست و مچ پا
♦ افزایش تعریق
♦ نرمی استخوان سر و نامتقارن بودن جمجمه
♦ جعبه ای شدن سر
♦ تأخیر در رشد دندان های شیری
♦ نقص در استخوانی شدن دندان های دائمی و خرابی دندان
♦ سینه کبوتری
♦ ناهنجاری استخوان های لگنی بخصوص در دختران
♦ انحنای استخوان های پا
♦ شکستگی
♦ کوتاه قدی به دلیل اختلال در استخوان های ستون فقرات، لگن و پا
عوارض نرمی استخوان (استئومالاسی)
نرمي استخوان با تشخيص به موقع قابل درمان است ولي در صورت عدم تشخيص و يا تأخير در تشخيص با يکسري عوارض شديد و جدي همراه خواهد بود که عبارتند از:
¤ تأخير در تکامل و مهارت هاي حرکتي کودک
¤ تأخير در رشد و نمو، افزايش استعداد به عفونت هاي جدي
¤ بدشکلي و ناهنجاري هاي استخواني، کوتاهي قد ناشي از تأخير و اختلال در رشد
¤ تشنج و خرابي دندان ها.
تشخيص بيماري نرم استخوان بر چه اساسي است؟
پزشک معالج از طريق معاينه فيزيکي، تست هاي آزمايشگاهي، يافته هاي راديولوژيکي و اطلاع از سابقه فاميلي قادر به تشخيص ارزيابي و درمان نرمي استخوان کودک شماست.
درمان استئومالاسی چگونه است؟
هدف از درمان نرمي استخوان اصلاح اختلال زمينه اي و جلوگيري از عوارض بيماري است. جايگزيني مناسب ويتامين D فعال، فسفر و کلسيم معمولا در عرض چند هفته باعث بهبودي مي گردد (در صورتي که تشخيص به موقع صورت گيرد).
*استفاده از مواد غذايي حاوي مقادير مناسب فسفر و کلسيم مانند آب پرتقال، ماهي، فرآورده هاي شيري و مکمل هاي غذايي بسيار مناسب است.
*استفاده منظم از نور آفتاب بسيار مؤثر است که بهترين آن نور متوسط آفتاب است. به خاطر داشته باشيم که تماس مستقيم با نور آفتاب در شيرخواران زير ۶ ماه به هيچ عنوان توصيه نميگردد. در اين رده سني استفاده منظم از قطره هاي ويتامين A به اضافه D توصيه مي گردد.
*ميزان کلسيم، فسفر و ويتامين D دريافتي براساس سن و وزن تعيين مي گردد. به دليل عوارض ناشي از مصرف نابجاي اين مواد توصيه مي گردد که حتما با پزشک متخصص قبل از استفاده آن ها هماهنگي صورت گيرد.
*در مواردي که نرمي استخوان منجر به ناهنجاري هاي استخواني و اختلال در انحناي مهره ها و يا فرم اندام ها گردد استفاده از آتل هاي مخصوص و در صورت عدم پاسخ، درمان جراحي ضروري است.
پیشگیری از نرمی استخوان
ـ برای پیشگیری از نرمی استخوان باید از یک رژیم مناسب غذایی حاوی شیر و فرآورده های آن برخوردار باشیم و از رژیم غذایی و سبزیجاتی استفاده کنیم که سرشار از کلسیم و ویتامین «د» باشند.
– تجویز مکمل کلسیم و ویتامین «د» در مراحل اولیه بیماری بسیار اثربخش است و در مراحل بعدی تأثیر کمتر است.
ـ ورزش همراه با رژیم حاوی کلسیم و ویتامین «د» در برطرف نمودن عوارض استخوانی بیماری بسیار مفید و اثربخش است.
– کودک را در معرض نور مستقیم خورشید قرار دهید. البته طوری نباشد که باعث آفتاب سوختگی کودک گردد.
– مراجعه به موقع به پزشک و تشخیص به موقع، از پیشرفت بیماری و زمین گیر شدن بیمار پیشگیری می کند.
